تفاوت میلگرد و مفتول چیست؟

در دنیای مهندسی و صنعت ساختمان، دو واژه پرتکرار و گاهی هم معنا برای افراد ناآشنا، میلگرد و مفتول هستند. اگرچه این دو مقطع فلزی شباهت هایی در ظاهر دارند، اما از نظر ساختار، کاربرد، روش تولید و حتی استانداردهای صنعتی، تفاوت های قابل توجهی میان آن ها وجود دارد. درک صحیح این تفاوت ها، نه تنها به تصمیم گیری بهتر در پروژه های عمرانی و صنعتی کمک می کند، بلکه از بروز اشتباهات فنی و اقتصادی در انتخاب مصالح نیز جلوگیری خواهد کرد.

در انتخاب مصالح ساختمانی، اطلاع از تفاوت‌ها و کاربردها علاوه بر جنبه فنی، بر تصمیم‌گیری هوشمندانه در مواجهه با نوسانات قیمت میلگرد نیز تأثیرگذار است.

آشنایی با میلگرد و انواع آن

میلگرد یا آرماتور، مقطعی فولادی است که برای افزایش مقاومت کششی بتن به کار می رود. بتن ذاتاً در برابر فشار مقاوم است، اما در برابر کشش ضعیف عمل می کند. میلگرد، به عنوان مکملی برای جبران این ضعف، درون بتن قرار می گیرد و نقش مهمی در ایجاد ساختاری پایدار ایفا می کند.

میلگردها از نظر نوع سطح، به دو دسته کلی تقسیم می شوند: ساده و آجدار. میلگرد ساده دارای سطحی صاف و یکنواخت است و بیشتر برای کاربردهایی استفاده می شود که در آن اتصال مکانیکی یا جوش پذیری اهمیت دارد. در مقابل، میلگرد آجدار با برجستگی هایی روی سطح خود طراحی می شود تا پیوند مکانیکی قوی تری با بتن برقرار کند.

از نظر قطر نیز میلگردها تنوع بالایی دارند و معمولاً در قطرهای بین ۶ تا ۵۰ میلی متر تولید می شوند. علاوه بر این، میلگردها می توانند از نظر جنس فولاد، در ترکیبات شیمیایی متفاوتی تولید شوند که هر یک ویژگی های خاصی نظیر مقاومت در برابر زنگ زدگی یا قابلیت انعطاف بالا را دارند.

آشنایی با مفتول و انواع آن

مفتول، سیمی فلزی است با قطر بسیار کمتر نسبت به میلگرد، که انعطاف پذیری بالایی دارد و در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد. این مقطع فولادی در اصل از کشش مداوم شمش فولادی یا میله های نازک تر به دست می آید و در شکل های مختلفی مانند مفتول سیاه، مفتول گالوانیزه، مفتول استیل یا مفتول مسی در بازار عرضه می شود.

مفتول ها اغلب برای کاربری هایی همچون بسته بندی صنعتی، حصارکشی، دوخت گونی های صنعتی، تولید فنر، سیم کشی های خاص، و حتی صنایع دستی به کار می روند. انعطاف پذیری بالا، وزن کم، و قابلیت شکل دهی آسان، مفتول را به ماده ای بسیار کاربردی در صنایعی خارج از ساخت وساز سنتی بدل کرده است.

تفاوت بین میلگرد با مفتول

میلگرد و مفتول هر دو از خانواده فولاد هستند، اما از نظر عملکرد، ساختار و حوزه کاربرد، تفاوت های بنیادینی دارند. میلگرد دارای ساختار سخت تر، قطر بیشتر و وظیفه ای مشخص در تقویت بتن است، در حالی که مفتول با قطر کمتر و خاصیت انعطاف پذیری بالا، برای شکل دهی، بسته بندی یا هدایت جریان (در نوع رسانا) استفاده می شود. در واقع می توان گفت میلگرد نقشی ساختاری دارد و مفتول نقشی عملکردی یا تزئینی.

شناخت تفاوت میلگرد و مفتول به تصمیم‌گیری دقیق‌تر در خرید محصولات فلزی کمک می‌کند، به‌ویژه زمانی که قصد مقایسه قیمت فولاد آلیاژی در بازار و برندهایی مانند ثامن تجارت را دارید.

تفاوت میلگرد و مفتول بر اساس کاربرد

میلگرد به عنوان عضوی کلیدی در اسکلت بندی بتن به کار می رود و بخش جدایی ناپذیر از سازه های بتنی محسوب می شود. در مقابل، مفتول برای اهداف متنوع تری به کار می رود که معمولاً مرتبط با ساختار اصلی بنا نیستند. مثلاً در یک کارگاه صنعتی، میلگرد در ستون های باربر ساختمان مورد استفاده است، ولی مفتول در بسته بندی یا ساخت توری فلزی کاربرد دارد. این تفاوت، ناشی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متمایز آن هاست.

تفاوت میلگرد و مفتول بر اساس روش تولید

روش تولید میلگرد معمولاً از نورد گرم شمش فولادی در دمای بالا صورت می گیرد. در این فرآیند، فولاد مذاب به صورت مقطع های گرد یا آجدار در آمده و پس از خنک سازی، بسته بندی و روانه بازار می شود.

در مقابل، تولید مفتول با فرایند کشش سرد صورت می گیرد. در این روش، میلگردهای نازک تر یا میله های فلزی با عبور از قالب های مختلف تحت نیروی کشش قرار می گیرند و قطرشان کاهش یافته و طولشان افزایش می یابد. این روش باعث افزایش استحکام کششی مفتول نیز می شود، هرچند تا حدی از انعطاف پذیری آن می کاهد.

تفاوت میلگرد و مفتول بر اساس شکل ظاهری

میلگرد دارای سطحی صاف یا دارای آج است، و به طور معمول قطر آن بسیار بیشتر از مفتول است. رنگ آن نیز تحت تأثیر نوع فولاد و فرآیند تولید ممکن است از خاکستری تا نقره ای متغیر باشد.

مفتول ها اغلب سطحی براق و صیقلی دارند و قطر آن ها به مراتب کمتر از میلگرد است. بسته به نوع مفتول (مانند مفتول گالوانیزه یا سیاه)، ظاهر آن می تواند از براق و فلزگونه تا تیره و مات تغییر کند. بسته بندی مفتول نیز به صورت کلاف های حلقوی است، در حالی که میلگرد به صورت شاخه ای و در طول های مشخص عرضه می شود.

تفاوت میلگرد و مفتول بر اساس استانداردها

میلگردها تحت استانداردهای سفت وسختی مانند ASTM A615، DIN 488 و استاندارد ملی ایران 3132 تولید می شوند. این استانداردها تعیین کننده ویژگی هایی نظیر مقاومت تسلیم، کشش نهایی، نوع آج، و تحمل حرارتی میلگرد هستند.

مفتول نیز بی بهره از استاندارد نیست، اما گستره استانداردهای آن بسته به نوع مصرف صنعتی یا عمومی تفاوت دارد. برای مثال، مفتول گالوانیزه باید استانداردهای پوشش روی (zinc coating) را رعایت کند، در حالی که مفتول فنری نیازمند رعایت پارامترهایی چون میزان کشش و برگشت پذیری مکانیکی است.

نکات مهم در انتخاب میلگرد یا مفتول

هنگام انتخاب میان میلگرد و مفتول، شناخت دقیق نیاز پروژه حیاتی است. اگر هدف، ایجاد سازه ای مستحکم است که قرار است بارهای فشاری و کششی را تحمل کند، انتخاب میلگرد اجتناب ناپذیر است. اما اگر هدف ساخت شبکه های فلزی سبک، اتصال بخش هایی کوچک یا کاربردهای تزئینی یا صنعتی غیرسازه ای است، مفتول انتخاب مناسب تری خواهد بود.

همچنین باید به شرایط محیطی، نوع بار وارده، نحوه اجرا، امکان جوشکاری یا خم کاری، و حتی بودجه پروژه توجه داشت. انتخاب نادرست می تواند منجر به اتلاف منابع، کاهش ایمنی یا عمر مفید سازه شود.

تفاوت میلگرد و مفتول از نظر استحکام

از نظر استحکام، میلگرد معمولاً دارای مقاومت کششی و فشاری بالاتری است. این ویژگی به ویژه در میلگردهای آجدار که برای تقویت بتن طراحی شده اند، بیشتر به چشم می خورد.

مفتول ها با وجود اینکه ممکن است از فولاد پرکربن یا ضدزنگ ساخته شوند، اما به علت قطر کم و قابلیت خمش بالا، عمدتاً برای کاربردهایی با بار مکانیکی کمتر مناسب هستند. در صورتی که نیاز به تحمل بار زیاد یا شرایط سخت محیطی دارید، میلگرد انتخاب قابل اعتمادتری خواهد بود.

سوالات متداول