تفاوت میلگرد و مفتول چیست؟

اگر در حال اجرای یک پروژه ساختمانی هستید، احتمالاً با دو اصطلاح میلگرد و مفتول برخورد کرده‌اید. شاید فکر کنید این دو ماده یکی هستند ولی آیا تا به حال در مورد تفاوت میلگرد و مفتول فکر کرده‌اید؟ درست است که هردو از فولاد ساخته می‌شوند و جهت تقویت بتن به کار می‌روند، اما هرکدام ویژگی‌ها، کاربردها و مزایای خاص خود را دارند که بدون درک صحیح از آن‌ها، استفاده از آن‌ها اصلا امکان‌پذیر نیست. در این مقاله، ما به بررسی دقیق‌تر تفاوت‌های میان میلگرد و مفتول پرداخته و به شما کمک خواهیم کرد تا با شناخت کامل‌تر از هرکدام، به بهینه‌ترین انتخاب ممکن برسید.

آشنایی با میلگرد و انواع آن

میلگرد یا همان ستون فقرات سازه‌های بتنی میله‌های فولادی یا آلیاژی است که به عنوان عنصر تقویتی در سازه‌های بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجا که بتن در برابر فشار بسیار مقاوم است اما مقاومت کششی کمی دارد، میلگرد با فراهم آوردن مقاومت کششی، نقش حیاتی در جلوگیری از ترک خوردن و افزایش دوام و ایمنی سازه‌های مسلح ایفا می‌کند.
انواع میلگرد بر اساس نوع فولاد مورد استفاده، پوشش سطحی و شیوه تولید، به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند. نخست، میلگرد سیاه یا کربنی که متداول‌ترین نوع میلگرد است، از فولاد کربنی با درصد مشخصی از کربن استفاده می‌شود. میلگرد سیاه به هم نوع دیگری از میلگرد است که به دلیل هزینه تولید پایین و دسترسی آسان، در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما معایبی نظیر مقاومت پایین در برابر خوردگی، در محیط‌های مرطوب و شور موجب محدودیت‌هایی در کاربرد آن شده است.
اگر در بازار میلگرد پرس و جو کرده باشید، حتما اسم میلگرد گالوانیزه را شنیده‌اید. میلگرد گالوانیزه به منظور افزایش مقاومت در برابر خوردگی تولید می‌شود. در این نوع میلگرد، پوشش نازکی از روی روی سطح میلگرد اعمال می‌گردد که مانع از تماس مستقیم فولاد با رطوبت و عوامل خورنده محیط می‌شود. میلگرد با روکش اپوکسی هم در محیط‌های بسیار خورنده مانند مناطق صنعتی و در معرض آلاینده‌های شیمیایی استفاده می‌شود.

آشنایی با مفتول و انواع آن

مفتول هم یک ماده تقویتی فولادی است که از همان گرید مورد استفاده در تولید میلگرد به دست می‌آید و عمدتاً در قالب شبکه‌های مش مفتولی به کار می‌رود تا مقاومت کششی بتن را افزایش دهد و از ایجاد ترک‌های جدی در سازه‌های بتنی جلوگیری کند.
فرآیند تولید مفتول از مرحله کشیدن سیم‌های فولادی آغاز می‌شود؛ به این صورت که سیم‌های اولیه از طریق یک قالب دایره‌ای شکل کشیده می‌شوند تا به قطر و ابعاد مطلوب دست یابند. سپس این سیم‌های به دست آمده با استفاده از روش‌هایی نظیر بافندگی یا جوشکاری به یکدیگر متصل شده و شبکه‌ای منسجم و منظم تشکیل می‌دهند. بسته به نیازهای اجرایی و شرایط محیطی، انواع مختلفی از شبکه‌های مفتول تولید می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به شبکه مفتول گالوانیزه، شبکه مفتول با روکش PVC، شبکه مفتول گالوانیزه به روش الکتروشیمیایی و شبکه مفتول فولاد ضدزنگ اشاره کرد.

تفاوت بین میلگرد با مفتول

تفاوت میلگرد و مفتول از نظر روش ساخت، شکل ظاهری، کاربرد و سایر ویژگی‌ها موضوعی است که در طراحی و اجرای سازه‌های مسلح، ، اهمیت بسزایی دارد. به همین خاطر این قسمت از مقاله را به این موضوع مهم اختصاص دادیم تا این قضیه کامل برایمان روشن شود.

• روش ساخت

علاوه بر جنس، از نظر فرآیند تولید نیز تفاوت‌های چشمگیری میان مفتول و میلگرد مشاهده می‌شود؛ میلگردها با استفاده از فرآیندهای صنعتی پیچیده‌ای مانند نورد گرم، کشش و کنترل دقیق دما تولید می‌شوند تا خواص فیزیکی و مکانیکی مطلوبی از جمله مقاومت بالا در برابر تنش‌های کششی، خمشی و تغییرات دمایی به دست آید، در حالی که تولید مفتول معمولاً از طریق نورد سرد و کشش سیم‌های فولادی به قطرهای ریز صورت می‌گیرد که منجر به تولید سیم‌هایی انعطاف‌پذیرتر و با قابلیت‌های مکانیکی متفاوت می‌شود.

• شکل ظاهری

از لحاظ شکل ظاهری، میلگردها معمولا به شکل میله‌های مستطیلی یا گرد با سطحی آجدار یا دارای الگوهای سطحی ویژه تولید می‌شوند تا چسبندگی بین آن‌ها و بتن افزایش یابد و این الگوها باعث ایجاد پیوند قوی‌تر و انتقال بهینه نیروهای وارده به سازه شود. اما مفتول‌ها به صورت سیم‌های باریک‌تر تولید شده و در قالب شبکه‌های مشی یا توری‌هایی با الگوی منظم قرار می‌گیرند. همین شکل ظاهری صاف و یکنواخت مفتول، در کنار نقاط اتصال حاصل از جوشکاری یا بافندگی، به آن کمک می‌کند تا به‌راحتی در قالب‌های متنوع و برای پوشش‌دهی به سطوح مختلف بتن به کار رود.

• کاربرد

در بررسی تفاوت‌های میلگرد و مفتول از نظر کاربرد، نخست باید به نقش کلیدی شبکه مفتول در جلوگیری از نفوذ آب به داخل ترک‌های ایجاد شده در بتن اشاره کرد؛ این ویژگی ناشی از طراحی منحصربه‌فرد مفتول است که به جای استفاده از آج‌های سنتی برای ایجاد پیوند با بتن، از شاخک‌ها و برآمدگی‌های خود بهره می‌برد تا علاوه بر تقویت ساختار بتن، مانعی در برابر عبور آب ایجاد کند. از سوی دیگر، میلگردها که معمولاً به عنوان عنصری اصلی در افزایش استحکام سازه‌های بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرند، به دلیل داشتن سطح آجدار و شکل‌های هندسی مناسب، پیوند بسیار محکمی با بتن برقرار می‌کنند؛ این ویژگی باعث می‌شود که مقاومت نقطه جوش میلگردها در مقایسه با شبکه‌های مفتول، بالاتر باشد و به همین دلیل در سازه‌های سنگین‌تر و تحت بارهای دینامیکی شدید ترجیح داده می‌شوند.

• هزینه

از جنبه اقتصادی نیز، به دلیل فرآیندهای پیچیده و هزینه‌بر تولید، میلگرد هزینه‌های بالاتری نسبت به مفتول دارد و حمل و نصب آن نیازمند تجهیزات و نیروی انسانی با تخصص بیشتر است، در حالی که مفتول به دلیل وزن سبک و فرآیندهای ساده‌تر تولید، هزینه‌های کمتری از نظر تولید، حمل و نصب به همراه دارد.

کلیک کنید: قیمت امروز میلگرد آجدار

طراحی و اجرای میلگرد و مفتول

در طراحی و اجرای میلگرد و مفتول اولین نکته‌ای که مهندسان در نظر می‌گیرند، حفاظت از سازه بتنی در برابر ترک‌ها و نفوذ آب است. اگرچه هیچ‌یک از مصالح تقویتی، چه میلگرد و چه مفتول، نمی‌توانند به‌طور مطلق از ایجاد ترک جلوگیری کنند، اما هر کدام نقش مهمی در توقف پیشرفت ترک‌ها دارند. پس انتخاب صحیح مصالح بر اساس نیازهای سازه و شرایط محیطی حرف اول را در طراحی و اجرای مفتول و میلگرد می‌زند.

مهندسان با تحلیل دقیق بارهای وارده، ضخامت دال‌های بتنی و شرایط اجرایی، تعیین کنند که در کدام بخش‌های سازه از میلگرد و در کدام بخش‌ها از شبکه مفتول استفاده شود. در سازه‌هایی که ضخامت یا قطر دال‌های بتنی کمتر از 30 سانتی‌متر است، استفاده از مفتول به عنوان پوشش تقویتی می‌تواند گزینه مناسبی باشد؛ در حالی که در سازه‌های سنگین‌تر و باربر، میلگرد با ویژگی‌های مکانیکی برتر به عنوان عنصر اصلی تقویتی به کار گرفته می‌شود. همچنین، ترکیب بهینه این دو ماده در برخی پروژه‌ها، می‌تواند منجر به بهره‌برداری از مزایای هر دو گردد؛ به طوری که میلگرد برای ایجاد استحکام اصلی و شبکه مفتول برای کاهش نفوذ آب و افزایش انعطاف‌پذیری سازه به کار گرفته شوند.

انعطاف‌پذیری نیز از دیگر معیاری است که در طراحی و اجرای میلگرد و مفتول باید مد نظر قرار گیرد. میلگردها به دلیل ساختار سنگین‌تر و استحکام بالاتر، انعطاف‌پذیری کمتری نسبت به شبکه‌های مفتول دارند؛ امری که آن‌ها را در برابر نیروهای برشی و خمشی مقاوم‌تر می‌سازد. در مقابل، شبکه‌های مفتول به دلیل وزن سبک‌تر و قابلیت تطبیق با شکل‌های مختلف سازه، انعطاف‌پذیری بیشتری دارند؛ اما این انعطاف‌پذیری بالا ممکن است منجر به افزایش احتمال خم‌شدگی تحت بارهای شدید شود. بنابراین، در طراحی سازه‌هایی با بارگذاری کمتر یا در مناطقی که انعطاف‌پذیری و سازگاری با تغییرات شکل سازه اهمیت بیشتری دارد، استفاده از مفتول می‌تواند منطقی‌تر باشد.

سخن پایانی

در پایان باید خاطر نشان کرد که طراحی و اجرای میلگرد و بتن نه تنها شامل انتخاب مصالح با ویژگی‌های مکانیکی و اقتصادی مناسب است، بلکه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق در خصوص محل استقرار، فاصله‌بندی، نحوه اتصال و رعایت استانداردهای اجرایی است. رعایت این نکات، موجب می‌شود که سازه‌های بتنی علاوه بر داشتن استحکام و پایداری بالا، در برابر تغییرات محیطی و نیروهای وارده عملکرد مطلوبی از خود نشان دهند.

بیشتر بخوانید: لیست بهترین تولید کنندگان میلگرد در ایران

سوالات متداول

میلگرد چیست و چه کاربردی دارد؟
میلگرد یک مقطع فولادی است که در سازه‌های بتنی برای افزایش مقاومت کششی و جلوگیری از ترک‌خوردگی بتن استفاده می‌شود.

مفتول چه تفاوتی با میلگرد دارد؟
مفتول نازک‌تر، انعطاف‌پذیرتر و سبک‌تر از میلگرد است و بیشتر در سازه‌های سبک یا برای کنترل ترک‌های ریز بتن به کار می‌رود.

چرا از میلگرد آجدار در بتن استفاده می‌شود؟
آج‌های میلگرد باعث ایجاد پیوند محکم‌تر با بتن شده و از لغزش آن در داخل بتن جلوگیری می‌کند.

کدام یک هزینه نصب کمتری دارد، میلگرد یا مفتول؟
مفتول به دلیل وزن سبک‌تر و نصب آسان‌تر، هزینه نصب کمتری نسبت به میلگرد دارد.