شاخص های بورس معیارهایی هستند که با بررسی و تحلیل آنها می توان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه های مختلفی ارزیابی کرد و با کمک نمودار،تا حدودی روند آتی را نیز پیش بینی کرد.هرکدام از شاخص های بورس وضعیت بورس را از جنبه خاصی نشان می دهد و همچنین رشد یا کاهش ارزش سهام ، نزول یا افزایش قیمت ها و میزان بازدهی توسط شاخص های بورس اندازه گیری و مشخص می شوند از این رو نوسانات شاخص های بورس برای سرمایه گذاران بسیار حائز اهمیت است چرا که سرمایه گذاران بازار سهام از دو محل سود نقدی و رشد قیمت سهام منتفع می شوند. محاسبه شاخص به طور کل ساده است و از تقسیم ارزش جاری بازار سهام در همان لحظه بر ارزش جاری بازار سهام در زمان مبداء ضرب در صد بدست می آید :
ارزش جاری بازار از جمع ارزش جاری هر شرکت بدست می آید و ارزش جاری هر شرکت نیز از ضرب سهام آن شرکت در قیمت سهامش بدست می آید. از جمله شاخص های بورس عبارتند از؛ شاخص کل ، شاخص کل قیمت ، شاخص بازده نقدی ، شاخص سهام آزاد شناور ، شاخص صنایع ، شاخص قیمت 50 شرکت فعال تر و …
اکنون چند شاخص مهم را بررسی می کنیم:
شاخص کل همان شاخصی است که اغلب در بازار بورس و اخبار بورس می شنویم. این شاخص را با نام های شاخص بازدهی یا شاخص قیمت و بازده نقدی نیز می شناسند.
تغیرات شاخص کل بیانگر میزان بازدهی سرمایه گذاران بورس است. شاخص کل به محاسبه تغیرات قیمت سهام و سود سالیانه ای که شرکت ها به سرمایه گذاران پرداخت می کنند می پردازد از این رو تغیرات این شاخص نکته قابل توجهی است.
به عنوان مثال شاخص کل طی یکسال از 80 هزار به 120 هزار واحد می رسد ، اینگونه نتیجه می گیریم که میزان بازدهی بورس طی یکسال اخیر برابر با 50 درصد است. نکته بعدی درباره شاخص کل این است که هرچه شرکت های پذیرفته شده در بورس بزرگتر باشند مانند فولاد مبارکه یا شرکت های پتروشیمی ، تأثیر بیشتری به روی شاخص کل دارند در مقایسه با شرکت های کوچکتر. به همین دلیل شاید شاخص کل معیار کاملا دقیق و مناسبی برای سنجش وضعیت بورس نباشد چرا که ممکن است شاخص کل میزان بازدهی بورس را افزایشی نشان دهد در حالی که غیراز چند شرکت بزرگ مابقی شرکت ها روند کاهشی داشته باشند از این رو برای ارزیابی دقیق تر می توان از شاخص کل هم وزن استفاده کرد.
محاسبه شاخص کل هم وزن مانند شاخص کل می باشد با این تفاوت که تمام شرکت های پذیرفته شده در بورس به یک اندازه و با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند. در شاخص کل هم وزن نوسانات مثبت و منفی شرکت های بزرگتر به اندازه شرکت های کوچکتر تأثیر گذار است.
شاخص کل قیمت ، بیانگر روند عمومی تغیرات قیمت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس می باشد. در شاخص قیمت بر خلاف شاخص کل سود تقسیمی سالیانه شرکت های پذیرفته شده در بورس لحاظ نمی شود و تنها نمایانگر سطح عمومی قیمت ها است.
به عنوان مثال شاخص قیمت بورس 15 درصد افزایش داشته ، به این معنا است که سطح عمومی قیمت ها در بورس در یکسال گذشته بطور متوسط 15 درصد افزایش داشته است. در محاسبه شاخص قیمت نیز وزن شرکت ها مؤثر بوده و برای اینکه نوسانات مثبت و منفی همه شرکت ها به یک اندازه در محاسبه شاخص قیمت تأثیر گذار باشد، باید از شاخص قیمت هم وزن استفاده کنیم.
شاخص بازده نقدی به محاسبه بازده ناشی از پرداخت سود نقدی شرکت ها به سهامداران می پردازد. اگر شاخص بازده نقدی روبه کاهش باشد به این معنا است که شرکت ها به طور متوسط سود کمتری به صورت نقدی به سهامداران پرداخت می کنند و بلعکس.
سهام آزاد شناور(Free float): بخشی از سهام یک شرکت سهامی که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن بخش از سهام هستند. برای محاسبه شاخص سهام آزاد شناور باید ابتدا ترکیب سهامداران بررسی و سهامداران راهبردی مشخص شوند.
سهامداران راهبردی:سهامدارانی را گویند که قصد واگذاری سهام خود را ندارند و برای اعمال مدیریت مایل به حفظ سهام خود هستند. محاسبه شاخص سهام آزاد شناور شبیه محاسبه شاخص کل می باشد با این تفاوت که در وزن دهی شرکت های موجود در سبد شاخص ، بجای استفاده از کل سهام از سهام آزاد شناور باید استفاده کرد. این شاخص به پیگیری رفتار قسمتی از بازار بورس که قدرت نقدشوندگی بیشتری دارد می پردازد.