تفاوت‌ نبشی و ناودانی + مقایسه کاربرد و ویژگی‌

نبشی و ناودانی، هر دو از خانواده‌ی بزرگ پروفیل‌های فلزی هستند که در پروژه‌های کوچک و بزرگ، از خانه‌هایمان گرفته تا پل‌های عظیم و دکل‌های انتقال نیرو، حضوری پررنگ دارند. اما چیزی که این دو را از هم جدا می‌کند، فقط شکل ظاهری‌شان نیست؛ بلکه کاربرد، مقاومت و حتی جنس و استانداردهای تولیدشان هم داستان خاص خودشان را دارند. در این مقاله قرار است تفاوت‌های این دو مقطع فلزی را بشناسیم.

آشنایی با نبشی و کاربرد آن در ساخت‌وساز

نبشی یک مقطعی فلزی است که ظاهری شبیه به حرف L دارد. این مقاطع فلزی نه خیلی پرزرق‌وبرق‌اند و نه پیچیدگی خاصی در طراحی‌شان دیده می‌شود، اما بدون آن‌ها، بسیاری از سازه‌ها نمی‌توانند سرپا بمانند. این مقطع ساده، با دو بال که با زاویه‌ی ۹۰ درجه به هم متصل شده‌اند، از فولاد، آلومینیوم یا حتی مواد پلیمری ساخته می‌شود و در طول‌هایی بین ۶ تا ۱۲ متر و ضخامت‌هایی از ۳ تا ۳۵ میلی‌متر به بازار عرضه می‌گردد. اما چیزی که نبشی را خاص می‌کند، فقط شکلش نیست؛ بلکه توانایی‌اش در تحمل بار، اتصال قطعات و انطباق با نیازهای متنوع است.
نبشی‌ها قدمتی طولانی در تاریخ دارند. از زمانی که بشر شروع به ساختن سازه‌های فلزی کرد، نیاز به قطعاتی احساس شد که بتوانند اتصالات را محکم‌تر و پایدارتر کنند. در اواخر قرن نوزدهم و با پیشرفت صنعت فولاد، نبشی‌ها به شکل امروزی‌شان تکامل پیدا کردند. این مقاطع ابتدا در پل‌سازی و راه‌آهن‌ها به کار رفتند و کم‌کم، راهشان را به ساختمان‌ها، دکل‌ها و حتی ماشین‌آلات باز کردند. استانداردهایی مثل DIN 1022 در آلمان و BS EN 10056 در اروپا، تولید نبشی را منظم‌تر کردند و به مهندسان اطمینان دادند که این قطعات، قابل اعتمادند. حالا، بیش از یک قرن از آن روزها گذشته و نبشی هنوز هم یکی از پرکاربردترین پروفیل‌ها در جهان است.
یکی از مهم‌ترین دلایلی که مهندسان به نبشی علاقه دارند، توانایی‌اش در اتصال قطعات است. با سوراخ‌کاری و پیچ‌ومهره یا جوشکاری، نبشی‌ها قطعات را به هم پیوند می‌دهند و از جابه‌جایی یا تغییر شکل جلوگیری می‌کنند. در بادبندها هم همین‌طور؛ این مقاطع با زاویه‌بندی مناسب، نیروی باد یا زلزله را به پایه‌های سازه منتقل می‌کنند و استحکام را بالا می‌برند. به زبان ساده، نبشی مثل دستیاری است که همه چیز را سر جایش نگه می‌دارد و نمی‌گذارد سازه از هم بپاشد.
اگر تا به حال به دیوارهای یک ساختمان نیمه‌کاره نگاه کرده باشید، احتمالاً خطوط فلزی را دیده‌اید که مثل یک شبکه، دیوار را نگه داشته‌اند. این‌ها انواع نبشی سقف کاذب هستند. در ساختمان‌سازی، از نبشی برای مهار دیوارهای سبک، مثل دیوارهای پیش‌ساخته یا پارتیشن‌ها، استفاده می‌کنند. مثلاً در آسانسورها، نبشی‌ها دور چارچوب نصب می‌شوند تا هم وزن کابین را تحمل کنند و هم لرزش را کاهش دهند.

ناودانی چیست و چه کاربردی دارد؟

حالا که با انواع نبشی موجود در بازار آشنا شدیم، وقتش است که سراغ ناودانی برویم؛ مقطعی که با شکل خاص خودش، مثل یک کانال کوچک، در دنیای ساخت‌وساز و صنعت می‌درخشد. ناودانی را می‌شود به یک جعبه‌ی باز تشبیه کرد که دو بال موازی دارد و یک بدنه یا جان این بال‌ها را به هم وصل می‌کند. این ساختار C یا U مانند، بسته به زاویه‌ی بال‌ها، به ناودانی ظاهری متمایز و کاربردی می‌دهد. ارتفاع بال‌هایش از ۳۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر متغیر است و در سایزهای ۸ تا ۱۶ تولید می‌شود. جنسش هم معمولاً فولاد است، اما مدل‌های گالوانیزه و آلومینیومی‌اش هم در بازار پیدا می‌شود.
ناودانی به خاطر طراحی‌اش، بیشتر نقش یک پایه یا قاب را بازی می‌کند. مثلاً اگر قرار باشد اسکلت یک ماشین سنگین را بسازید، ناودانی با استقامت و انعطاف‌پذیری‌اش به کمکتان می‌آید. در ترمیم بناهای قدیمی یا ساخت سازه‌های سبک فولادی هم حسابی به کار می‌رود. چیزی که ناودانی را جذاب می‌کند، توانایی‌اش در تحمل فشارهای سنگین و حفظ تعادل سازه است. مثلاً در ساخت چارچوب‌ها، قفسه‌های فولادی یا حتی قطعات کشتی‌ها در صنعت دریایی، ناودانی مثل یک ستون فقرات عمل می‌کند که همه چیز را سر جایش نگه می‌دارد. در بازار ناودانی، قیمت‌ها ممکن است بسته به نوع جنس و ابعاد مقطع متغیر باشد، به‌طور مثال، قیمت ناودانی فولادی معمولاً به‌صرفه‌تر از مدل‌های گالوانیزه یا آلومینیومی است.
شاید جالب باشد بدانید که ناودانی در پروژه‌های بزرگ هم کم نمی‌آورد. در ساخت ستون‌ها، پل‌ها و خرپاها، چه به‌صورت تکی و چه جفت، حضوری پررنگ دارد. این مقطع به خاطر شکل کانالی‌اش، می‌تواند بار را به‌خوبی توزیع و از تغییر شکل سازه جلوگیری کند. به همین دلیل است که مهندسان وقتی دنبال یک پایه‌ی محکم و قابل اعتماد هستند، سراغ ناودانی می‌روند.

تفاوت‌های نبشی و ناودانی

حالا که هم نبشی را شناختیم و هم ناودانی را، وقتش رسیده که این دو را روبه‌روی هم بگذاریم و ببینیم چه چیزهایی آن‌ها را از هم جدا می‌کند. این مقایسه مثل این است که دو بازیکن حرفه‌ای را در یک زمین بازی تماشا کنیم؛ هر کدام نقاط قوت خودشان را دارند، اما در نهایت، تفاوت‌هایشان است که مشخص می‌کند کدام برای چه کاری مناسب‌تر است. بیایید از ظاهر شروع کنیم و بعد به جزئیات برویم.

اولین چیزی که با نگاه کردن به نبشی و ناودانی به چشم می‌آید، شکل ظاهری‌شان است. نبشی مثل یک L است که دو بالش با زاویه‌ی ۹۰ درجه به هم وصل شده‌اند. اما ناودانی، با آن بال‌های موازی و جان میانی‌اش، مثل یک کانال کوچک به نظر می‌رسد که می‌تواند چیزی را در خودش نگه دارد.

این تفاوت در طراحی، اولین سرنخ را به ما می‌دهد؛ نبشی برای اتصال و نگه‌داری قطعات به کار می‌رود، در حالی که ناودانی بیشتر نقش یک قاب یا پایه را دارد.
از طرفی نبشی فقط دو بال دارد که مستقیم به هم وصلند و خبری از جان در آن نیست. این سادگی باعث می‌شود وزن کمتری داشته باشد، اما در عین حال، مقاومتش به نوع بار و زاویه‌ی نیرو بستگی دارد. در مقابل، ناودانی با آن جان میانی‌اش، مثل یک جعبه‌ی نیمه‌باز عمل می‌کند و می‌تواند بارهای سنگین‌تر را تحمل کند. این تفاوت در سطح مقطع، روی وزنشان هم اثر می‌گذارد. مثلاً یک ناودانی با بال‌های بلندتر و ضخیم‌تر، سنگین‌تر از یک نبشی با ابعاد مشابه است. حالا این وزن بیشتر، گاهی مزیت است و گاهی چالش؛ بستگی دارد پروژه‌تان چه چیزی طلب کند.

از نظر ابعاد هم داستان جالبی دارند. نبشی‌ها معمولاً در طول‌های ۶ تا ۱۲ متر تولید می‌شوند و ضخامتشان بین ۳ تا ۳۵ میلی‌متر تغییر می‌کند. اما ناودانی‌ها با ارتفاع بال‌های ۳۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر و سایزهای ۸ تا ۱۶، دامنه‌ی متنوع‌تری دارند. این یعنی ناودانی برای سازه‌های بزرگ‌تر و سنگین‌تر طراحی شده، در حالی که نبشی در پروژه‌های کوچک‌تر و اتصالات ظریف‌تر بیشتر به کار می‌آید.

حالا برسیم به جنس این دو مقطع. نبشی‌ها تنوع جنسی بیشتری دارند؛ از فولاد ساده گرفته تا گالوانیزه، آلومینیوم و حتی پلاستیک و پلیمر. این تنوع باعث می‌شود در محیط‌های مختلف، مثل مناطق مرطوب یا کارخانه‌های شیمیایی، بتوانید نبشی مناسب را پیدا کنید. اما ناودانی‌ها کمی محافظه‌کارترند؛ بیشترشان فولادی‌اند و مدل‌های گالوانیزه و آلومینیومی هم دارند، ولی به پای تنوع نبشی نمی‌رسند. این تفاوت در جنس، روی قیمت نبشی و مقاومتشان هم اثر می‌گذارد. مثلاً یک نبشی گالوانیزه در برابر زنگ‌زدگی عالی عمل می‌کند، اما ناودانی فولادی ممکن است در شرایط مشابه نیاز به محافظت بیشتری داشته باشد.
کاربرد این دو مقطع هم یکی دیگر از نقاط تمایزشان است. نبشی، همان‌طور که گفتیم، بیشتر یک اتصال‌دهنده است. در نبشی‌کشی دیوارها، ساخت خرپاها، یا حتی اتصال بادبندها، نبشی آهن مثل یک چسب قوی عمل می‌کند که همه چیز را کنار هم نگه می‌دارد. اما ناودانی، با آن شکل کانالی‌اش، بیشتر برای ساخت اسکلت و چارچوب به کار می‌رود. مثلاً در قفسه‌های فولادی یا اسکلت ماشین‌های سنگین، ناودانی نقش یک ستون محکم را بازی می‌کند. البته گاهی این دو با هم همپوشانی دارند؛ مثلاً در ساخت پل‌ها یا ستون‌ها، هر دو می‌توانند حضور داشته باشند، اما نقششان فرق می‌کند. نبشی قطعات را به هم وصل می‌کند و ناودانی ساختار اصلی را شکل می‌دهد.