روش های خمکاری میلگرد در ساختمان سازی چیست

وقتی صحبت از خمکاری میلگرد به میان می آید، ذهن ما به سمت میله های فولادی می رود که با ظرافت خاصی به شکل های مختلف درمی آیند. اما این فرآیند، فقط یک تغییر شکل ساده نیست. خمکاری میلگرد به معنای اعمال نیرو به یک میله ی فولادی برای تغییر زاویه یا انحنای آن است، بدون اینکه ساختار داخلی اش دچار شکستگی یا ضعف شود. این کار معمولاً با ابزارهای دستی یا دستگاه های پیشرفته انجام می شود و نتیجه اش، میلگردهایی است که می توانند در پیچیده ترین بخش های سازه های بتنی به کار روند.

در این فرآیند، وقتی نیرو به میلگرد وارد می شود، سطح بیرونی آن تحت کشش قرار می گیرد و سطح داخلی اش فشرده می شود. این تعادل ظریف بین کشش و فشار، کلید موفقیت خمکاری است. به همین دلیل، خمکاری بلکه نیازمند دقت و تجربه ای است که تنها با شناخت عمیق فولاد و رفتار آن به دست می آید. در این مقاله با خمکاری میلگرد بیشتر آشنا می شویم.  

خمکاری میلگرد علاوه بر مهارت و دقت، به انتخاب درست متریال و آگاهی از قیمت میلگرد روز نیز وابسته است تا پروژه با صرفه اقتصادی اجرا شود.

هدف از خمکاری میلگرد چیست؟

همه ی ما می دانیم که میلگردها به نوعی مکمل بتن هستند اما میلگردهای صاف و مستقیم همیشه نمی توانند به خوبی در ساختارهای پیچیده، مثل فونداسیون ها، ستون ها یا سقف ها، جا بگیرند. خمکاری به ما اجازه می دهد این میله ها را به اشکالی تبدیل کنیم که دقیقاً با نیازهای طراحی سازه هم راستا باشند؛ از قلاب هایی که در بتن گیر می کنند تا حلقه هایی که مقاومت برشی را افزایش می دهند.

هدف اصلی خمکاری، تقویت کارایی میلگرد در آرماتوربندی است. مثلاً در فونداسیون یک ساختمان، میلگردها باید به گونه ای خم شوند که بتوانند بارها را به طور یکنواخت توزیع و از ترک خوردگی بتن جلوگیری کنند. یا در ستون ها، خم های خاص به میلگردها کمک می کنند تا با دیگر اجزای سازه درهم تنیده شوند و استحکام بیشتری ایجاد کنند. به علاوه، این فرآیند به صرفه جویی در مواد و افزایش سرعت ساخت وساز هم کمک می کند، چون میلگردهای خم شده دقیقاً در جایی که نیاز است قرار می گیرند و نیازی به برش ها و اتصالات اضافی نیست.

روش های خمکاری میلگرد

خمکاری میلگرد، مانند هر فرایند مهندسی دیگر، راه های مختلفی برای اجرا دارد. از روش های سنتی و دستی گرفته تا دستگاه های پیشرفته ی برقی و هیدرولیکی، هر کدام مزایا و چالش های خود را دارند. انتخاب روش مناسب به عواملی مثل سایز میلگرد، نوع خم موردنظر، و حجم پروژه بستگی دارد. در این بخش، این روش ها را با جزئیات بررسی می کنیم تا ببینیم چگونه فولاد سرسخت به اشکالی کاربردی و زیبا تبدیل می شود.

خمکاری دستی میلگرد

خمکاری دستی، قدیمی ترین و شاید ساده ترین روش برای تغییر شکل میلگرد است. در این روش، اپراتور با استفاده از ابزارهای ابتدایی مثل آچار F، صفحه ی خمکاری و میز کار، میلگرد را به زاویه ی دلخواه می رساند. این کار معمولاً برای میلگردهای نازک تر، مثل سایزهای 8 تا 14 میلی متر، مناسب است، چون خم کردن میلگردهای ضخیم تر با دست به نیروی زیادی نیاز دارد و ممکن است خطرناک باشد.

مزیت خمکاری دستی در سادگی و هزینه ی پایین آن است. برای پروژه های کوچک یا کارگاه هایی که به دستگاه های گران قیمت دسترسی ندارند، این روش بسیار اقتصادی خواهد بود. اما این روش محدودیت هایی هم دارد؛ دقتش به مهارت اپراتور بستگی دارد و برای خم های پیچیده یا میلگردهای ضخیم، کارایی اش کم می شود.

خمکاری میلگرد با دستگاه های برقی

وقتی پای میلگردهای بزرگ تر یا پروژه های صنعتی در میان باشد، دیگر روش های دستی پاسخگو نیستند و دستگاه های برقی وارد صحنه می شوند. این دستگاه ها با موتورهای الکتریکی کار می کنند و می توانند میلگردهایی با قطرهای مختلف را با سرعت و دقت بالا خم کنند. فرآیند کار با این دستگاه ها ساده اما منظم است. ابتدا نقطه ی خم روی میلگرد علامت گذاری می شود. بعد، میلگرد روی صفحه ی دستگاه قرار می گیرد و یک خار فلزی آن را در جای خود محکم می کند. اپراتور با فشردن پدال، اهرم دستگاه را به حرکت درمی آورد و این اهرم، که جایگزین آچار دستی شده، میلگرد را به زاویه ی دلخواه می رساند. زاویه ی خم به تنظیمات دستگاه بستگی دارد و می توان آن را با دقت بالایی کنترل کرد.

یکی از نقاط قوت این روش، سرعتش است. در پروژه هایی که زمان حرف اول را می زند، دستگاه برقی می تواند در چند ثانیه کاری را انجام دهد که با دست شاید چند دقیقه طول بکشد. به علاوه، دقت بالای آن باعث می شود خم ها یکنواخت و بدون نقص باشند، چیزی که در خمکاری دستی به سختی به دست می آید. اما این دستگاه ها گران ترند و نیاز به نگهداری و برق دارند.

خمکاری میلگرد با دستگاه هیدرولیکی

برای میلگردهای خیلی ضخیم یا خم های پیچیده، دستگاه های هیدرولیکی بهترین انتخاب هستند. این ماشین ها از نیروی هیدرولیک برای خم کردن استفاده می کنند و می توانند میلگردهایی با قطر 36 میلی متر یا بیشتر را به راحتی تغییر شکل دهند. 

در این روش، میلگرد بین یک فک ثابت و یک بازوی متحرک هیدرولیکی قرار می گیرد. فک ثابت، نقطه ی عطف خم را نگه می دارد و بازو با فشار هیدرولیکی، میلگرد را به شکل دلخواه درمی آورد. برخی از این دستگاه ها قابل حمل اند و می توان آن ها را به محل پروژه برد، که یک مزیت بزرگ برای کارهای میدانی است.

دستگاه های هیدرولیکی نه تنها قوی اند، بلکه مصرف انرژی کمی دارند و می توانند خم هایی با زاویه های تند، مثل 180 درجه، ایجاد کنند. این ویژگی برای ساخت خاموت یا میلگردهای انتظار که نیاز به انحنای زیاد دارند، بسیار کاربردی است. از طرف دیگر، هزینه ی اولیه ی این دستگاه ها بالاست و کار با آن ها نیاز به آموزش دارد، اما در درازمدت، صرفه جویی در زمان و مواد، این هزینه را جبران می کند.

انواع خم میلگرد

میلگردهای خم شده در شکل های مختلفی به کار می روند که هر کدام نقشی خاص در سازه دارند. در ادامه، چند نوع رایج خم را بررسی می کنیم که هرکدام داستانی از کاربرد و استحکام را در دل خود دارند.

خم 90 درجه

 این خم، یکی از پرکاربردترین انواع است و اغلب در میلگردهای راستا یا سیتکا دیده می شود. دو سر میلگرد با زاویه ی 90 درجه خم می شوند تا در بتن بهتر گیر کنند و مقاومت کششی را افزایش دهند. این نوع خم، مثل یک قلاب میلگرد را به ساختار متصل  و از لغزش آن جلوگیری می کند.

خم 135 درجه

 این زاویه بیشتر در خاموت ها استفاده می شود. خم 135 درجه باعث می شود میلگرد به خوبی دور میلگردهای طولی را بگیرد و مقاومت برشی و پیچشی سازه را بالا ببرد. این زاویه، تعادل بین استحکام و انعطاف پذیری را حفظ می کند و در ستون ها و تیرها بسیار رایج است.

خم 180 درجه

 وقتی نیاز به یک حلقه یا قلاب کامل باشد، خم 180 درجه به کار می آید. این نوع خم در میلگردهای انتظار یا انتهای خاموت ها دیده می شود و اتصال محکمی با بتن ایجاد می کند. 

خم U شکل

 این نوع خم که در میلگردهای رکابی یا ادکا استفاده می شود، مثل یک پل ارتباطی بین دو بخش آرماتور عمل می کند. یعنی شکل U، فاصله ی بین شبکه های میلگرد را تنظیم می کند و استحکام را در نقاط حساس بالا می برد. این خم، به خصوص در سقف های تیرچه بلوک، بسیار کاربردی است.

سوالات متداول